Kim był Andrzej Stelmachowski?

Andrzej Stelmachowski był jedną z ważniejszych postaci w historii współczesnej Polski, łącząc działalność naukową, polityczną oraz społeczną. Urodził się w 1925 roku i już podczas II wojny światowej aktywnie uczestniczył w działalności Armii Krajowej. Po wojnie ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie Poznańskim, uzyskując tytuł doktora, a następnie został cenionym profesorem prawa cywilnego i rolnego na Uniwersytecie Wrocławskim oraz Warszawskim.

W latach 80. Stelmachowski aktywnie wspierał ruch społeczny NSZZ „Solidarność”, pełniąc rolę doradcy i biorąc udział w przełomowych obradach Okrągłego Stołu w 1989 roku. Jego zaangażowanie przyczyniło się bezpośrednio do pokojowego przejścia Polski od systemu komunistycznego do demokratycznego. Od 1989 do 1991 roku pełnił funkcję marszałka Senatu I kadencji, kierując pracami izby w kluczowym dla kraju momencie transformacji ustrojowej.

Następnie objął stanowisko ministra edukacji narodowej w rządzie Jana Olszewskiego, gdzie miał istotny wpływ na reformy polskiego szkolnictwa. Andrzej Stelmachowski był również założycielem i wieloletnim prezesem Stowarzyszenia „Wspólnota Polska”, które znacząco wspierało Polonię rozsianą po całym świecie. Za swoje liczne zasługi dla państwa otrzymał najwyższe polskie odznaczenia, m.in. Order Orła Białego oraz Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski.

Znaczek pocztowy Andrzej Stelmachowski

28 stycznia 2025 roku Poczta Polska wprowadziła do obiegu znaczek pocztowy upamiętniający profesora Andrzeja Stelmachowskiego, pierwszego Marszałka Senatu III Rzeczypospolitej. Znaczek o nominale 4,90 zł został wydany w nakładzie 128 000 sztuk. Na znaczku przedstawiono portret naukowca, oparty na dziele Krzysztofa Annusewicza, obok którego umieszczono logo Senatu RP.

Znaczek został wydrukowany techniką offsetową na papierze fluorescencyjnym, w formacie 31,25 x 51 mm.

Arkusze sprzedażne zawierają po 8 znaczków ułożonych w układzie 4x2.

Andrzej Stelmachowski był prawnikiem i politykiem, który odegrał istotną rolę w kształtowaniu polskiej transformacji ustrojowej. Jego działalność koncentrowała się przede wszystkim na pracy eksperckiej i legislacyjnej, co uczyniło go jednym z kluczowych, choć mniej widocznych, architektów zmian po 1989 roku.

Za co został zapamiętany Andrzej Stelmachowski?

W okresie PRL Stelmachowski zajmował się naukowo prawem cywilnym i rolnym, co później wykorzystał w praktyce podczas reform ustrojowych. Jego zaangażowanie w działalność opozycyjną rozpoczęło się od współpracy z Towarzystwem Kursów Naukowych, gdzie uczestniczył w tworzeniu niezależnego obiegu wiedzy poza cenzurą komunistyczną. W latach 80. stał się ważnym doradcą prawnym NSZZ "Solidarność", gdzie jego umiejętności analityczne i znajomość prawa okazały się niezwykle cenne.

Podczas obrad Okrągłego Stołu w 1989 roku Stelmachowski wszedł w skład zespołu opozycji solidarnościowej. Skupiał się głównie na kwestiach reform samorządowych i edukacyjnych, pracując nad konkretnymi rozwiązaniami prawnymi. Jego styl pracy charakteryzował się rzeczowością i dążeniem do kompromisu, co pozwoliło na wypracowanie praktycznych ustaleń.

Po wyborach w 1989 roku objął stanowisko marszałka Senatu, gdzie nadzorował proces legislacyjny kluczowych reform. W tym czasie szczególną uwagę poświęcał przywracaniu samorządu terytorialnego, reformie szkolnictwa wyższego oraz regulowaniu stosunków między państwem a Kościołem. Jego podejście do tych zagadnień było metodyczne i pozbawione nadmiernego politycznego zaangażowania.

W późniejszym okresie Stelmachowski zaangażował się w działalność Stowarzyszenia "Wspólnota Polska", gdzie przez wiele lat pełnił funkcję prezesa. Pracował nad poprawą sytuacji Polonii, szczególnie na Wschodzie, oraz starał się mediować w polsko-litewskich sporach dotyczących mniejszości narodowych. Choć nie wszystkie jego inicjatywy zakończyły się sukcesem, pozostawił trwały ślad w tej dziedzinie.

Działalność Stelmachowskiego charakteryzowała się przede wszystkim pragmatyzmem i koncentracją na konkretnych rozwiązaniach prawnych. W odróżnieniu od bardziej charyzmatycznych przywódców tamtego okresu, jego wkład w transformację ustrojową polegał głównie na żmudnej pracy legislacyjnej i eksperckiej, co czyni go przykładem skutecznego technokraty w okresie przełomu.