Rozdział 3. WIECZNIE DRUDZY (krążowniki - KR)

W latach 70 XIX w żelazne fregaty, korwety zaczęły się rozrastać wykonując zadania krążownicze. Miana “krążownik” (KR) zaczęto używać jako nowej nazwy klasy. Stosowano podział w zależności od wielkości okrętu, na KR I, II, i czasami III klasy. Początkowo budowano KR nieopancerzone. Z czasem pojawił się pancerz, stając się cechą charakterystyczną ogółu krążowników. Ich zadaniem było prowadzenie rozpoznania i ubezpieczanie OL w czasie walki. Prowadziły także działania krążownicze na liniach komunikacyjnych nieprzyjaciela.

3.1 Hiszpańska fregata opancerzona “NUMANCIA”

3.2 Niemiecki KR S.M.S. “BUSSARD”

3.3 Brytyjskie KR I klasy H.M.S. “UNDAUNTED”

3.4 Brytyjskie KR II klasy H.M.S “MAGICIENNE”

3.5 Niemiecki KR S. M.S. “CORMORAN”

3.6 Brytyjski KR III klasy H.M.S. “MOHAWK”

W końcu XIX w. działały: krążowniki pancerne (KP), pancernopokładowe (KPP), wielkie opancerzone małe opancerzone i nieopancerzone . W tych podklasach panowała duża rozpiętość kalibru dział, wyporności i grubości pancerza. Anglia w 1909r. Posiadała 124 krążowniki, których wyporność wynosiła 1500-15000t, kaliber dział artylerii głównej100-254 mm, a prędkość 23-29w.

3.7 Kartka pocztowa z japońskiego KR “ITSUKUSHIMA” bud. 1891, wyp. 4217t, 91,8x15,6x6, v16,5w, uzbrojenie: 1x320, 11x120, 5x57, 11x47, 4wt.

3.8 Portugalski KR “DON CARLOS”

3.9 Hiszpański KR “VIZCAYA”

3.10 List z H.M.S. “COCHRANE”. Ofrankowany ½ peny, zielony x2. Stempel okrągły liniowy czarny x2 oraz mechaniczny z napisem F.P.O a 5.30 AUG 16 AM4 x4. Wierszowy stempel cenzury fioletowy txt: PASSED CENSOR. Bu. 1907, wyp. 13550t, v 23w, uzb. 6x234, 4x190, 24-8x47mm, 3wt.

3.11 H.M.S.C. “NIOBE”

Po wojnie japońsko-rosyjskiej wielka różnorodność zanika, pozostały tylko 2dwie zasadnicze podklasy: KP i KPP-zwane w późniejszym okresie lekkimi (KRL). Elementy, które różniły okręty do zwalczania żeglugi od jednostek do współpracy z OL należały zasięg i uzbrojenie. Zwalczanie żeglugi wymagało długotrwałego pobytu w morzu zasięg do 10000 do 13500 mil (przy v10w), uzb.2-4 działa 194 i 8-16x164mm oraz 20 lekkich. Krążowniki pancerne (KP) okręty o wyp. 9000-16000t, konstrukcyjnie wzorowane na OL. Początkowo uzbrojone w 2-4 działa kalibru 204 i kilka do kilkunastu kalibry 152mm. Najnowsze 6 dział kalibru 234 i 4x190mm. Posiadały opancerzenie burtowe (na linii wodnej do 200mm, zazwyczaj 100-152mm), opancerzenie poziome do 76mm, grubość pancerza wież do 203mm. Druga odmiana posiadała działa 4-6x234, 10x152-190mm, lub 4x254-305, 8x190-203mm 16-24 lekkich. Zasięg 40-70% krążowników ochraniających żeglugę v24.

3.12 S.M.S. “SCHARNHORST”

3.13. Karta pocztowa z niemieckiego krążownika. Stempel nadawczy metalowy typ I, czarny txt: KAIS.DEUTSCHE MARINE SCHIFFS POST No21619.8.16 był to S. M.S. FURST BISMARCK Dopisano ręcznie ołówkiem nadawca: SMS Furst Bismarck. Zwolniona z opłaty pocztowej. Bud. 1902, wyp. 8887, 126x19,6 x7,3mm, v20w.uzb 2x240, 10x150, 10x150, 10x88mm, 4xwt.

3.14 Grecki “AVEROFF”

3.15 Brytyjski H.M.S. “KENT”

3.16 Karta pocztowa z austro-węgierskiego KP z nadrukiem: SMS “Kaiser Karl VI” Pola. Marinefeldpostamt. Stempel okrętowy okrągły, fioletowy txt: KUKRIEGSMARINE S.M.S. “KAISER KARL VI” 11.215 fioletowy stempel cenzury. Wyp. 7300t, 117x17,2x6,2m v20w, uzb. 2x240, 8x150, 2x66mm 2xwt.,pb.pag.210


Okazało się, że KP stanowi zbyt duży i słabo opancerzony cel przy wzrastającej skuteczności artylerii. Okrętowa artyleria nie była w stanie sprostać drednotom, stąd zaprzestano budowy. W zamian pojawiły się krążowniki liniowe. W chwili wybuchu I wś. W służbie znajdowały się 34 okręty Wielkiej Brytanii, 19 Francji, 14 USA i Japonii, 9 w Niemczech i Włoszech.

Oszczędną formą KR były krążowniki pancernopokładowe (KPP), w których pancerny pokład (20-60mm) umieszczony był we wnętrzu kadłuba i chroniła najważniejsze elementy okrętu tylko od lini wodnej do dna. Osłonę burt stanowił węgiel magazynowany w bunkrach rozmieszczonych wzdłuż burt, które nie były osłaniane. Pancerz porównywano do skorupy żółwia. KPP były lżejsze, szybsze (większy zasięg) i miały słabsze uzbrojenie. Pojawiły się około 1880 roku.

3.17 Karta pocztowa z niemieckiego KPP stempel nadawczy typ I, metalowy, czarny x2, KAIS.DEUTSCHE MARINE SCHIFFS POST No. 21 3.12.06 SMS “LEIPZIG” Ręczny dopisek SMS LEIPZIG bud. 1905 wyp.3816, 111,1x13, 3x5,6, v 22,11 załoga 301, uzb. 10x105, 10x53, 2 wt 450, pancerz: pokład 100, burty 20-80, stanowisko dowodzenia 20-100, działa 50mm

3.18 U.S.S. CHESTER (CS-1) później (CL-!) Skout cruiser

3.19 Włoski KR “TRENTO”

3.20 Marynarska kartka pocztowa z włoskiego KR “PISA” Stempel okrętowy okrągły podwójny z wstawką, czarny txt: R NAVE PISA 22.3.17 x2. Stempel cenzury niebieski wierszowany txt: Verifficato per Censura COMANDO R.N. “PISA”. Bud. 1909, wyp. 9832t, 140,5x21, 1x6,9m, v 23w, uzb. 4x 254, 8x190, 16-14x76 2x47mm 3wt.

Nowe krążowniki przejęły wszystkie zadania swoich poprzedników, rozszerzone o działania wynikające ze zmiany taktyki walki morskiej np. Liderowanie zespołom niszczycieli, czy osłaniania sił głównych przed atakami torpedowymi przeciwnika. Wielkość wahała się od 2500-6000t, bywały większe do 9000, ale i mniejsze 1500t. Uzbrojenie stanowiły działa (kilka -kilkanaście) kalibru 120-150mm oraz mniejszych. Od 1910 na KPP pojawia się pancerz pionowy-burtowy, wiąże się to ze stosowaniem siłowni turbinowych i paliwa płynnego co likwiduje bunkry węglowe. Zostają zaliczone do nowo powstałej podklasy krążowników lekkich (KRL).

3.21 Rosyjski “WARIAG”

3.22 Postugalski “ADAMASTOR”

3.23 Turecki KR “HAMIDIYE” nadruk IRAQ ON STATE SERVICE IN BRITISH OCCUPATION

3.24 S.M.S. “EMDEN”

3.26 Karta pocztowa z niemieckiego KPP. Stempel poczty okrętowej czarny, okrągły, z napisem: KAIS.DEUTSCHE MARINE SCHIFFSPOST No 2 31/7 15. Był to S.M.S. “AUSBURG” kl. Kolberg, ręczny dopisek Marine feldpost. Bud. 1910, wyp. 4300, 130x14x5,4m v 25w.załoga 367, uzb.12x105, wt 2x450, pancerze: pokład 40, wież 50mm

3.25 List z niemieckiego krążownika. Stempel okrętowy typ Ib metalowy, czarny, okrągły txt: KAIS DEUTSCHE MARINE SCHIFFSPOST Nr94 (literka “r” zamiast “o”) 8.12.17, był to KP S.M.S. “FREYA”. Fioletowy datownik 20 Dez. 1917. Ręcznie dopisano: S.M.S. Freya. Zwolniona z opłaty.

oraz karta pocztowa z niemieckiego KR Stempel poczty okrętowej czarny, okrągły txt: KAIS.DEUTSCHE MARINE SCHIFFSPOST No32 24/2 16. Był to KL S.M.S. “ROSTOCK” zatopiony w niecałe trzy miesiące później w bitwie jutlandzkiej. Bud.1914, wyp. 6191,142,2x13,7x5,5m, v27,8w, załoga 372, uzb. 12x105mm, 2wt 500mm do 120min

W działaniach bojowych uczestniczyły wszystkie okręty, nieważne stare czy nowe wykorzystywane w miarę swych możliwości. Bitwy morskie I WŚ potwierdziły wrażliwość KP i KPP w starciu z OL, a nawet z okrętami równorzędnymi. Działania bojowe w czasie wojny ostatecznie ukształtowały podział w klasie krążowników na ciężkie i lekkie.